Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Bir süredir evde,okulda, yazılı ve görsel basında sıklıkla karşılaştığımız bir kavram: Hiperaktif çocuk.Yeni keşfedilen, daha öncelerde bilinmeyen bir sorun zannedilse de;1900’lü yılların başında ilk kez tanımlanmıştır.2000’li yılların başlarından itibaren ise gerek tanı yöntemleri gerek tedavisi konusunda büyük ilerlemeler ortaya koyulmuştur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu toplumumuzda sık görülen ve tedavi ile büyük oranda düzelme gösteren bir bozukluktur.
Kadınlarda ve erkeklerde görülme oranları farklıdır.Ortalama olarak erkeklerde kadınlardan 4 kat fazla karşılaşılmaktadır.Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gösteren kız çocuklarında öğrenme güçlüğü ve düşük zeka daha sık rastlanan bulgular olmasına karşın; erkeklerde saldırganlık, davranım bozukluğu, karşıt olma karşıt gelme bozukluğu daha çok görülür. Çocukluk döneminde bu bozukluğa sahip olanların % 50’sinin çocukluk ve gençlik dönemlerinden sonra hiperaktivite alanındaki belirtiler önemli ölçüde azalır; ancak dikkat eksikliği ve buna bağlı öğrenme güçlükleri ise en az düzelen belirtilerdendir.
3 temel belirti ile kendini gösterir.
- Dikkat Eksikliği
- Aşırı Hareketlilik( Hiperaktivite)
- Dürtüsellik ( Aşırı tepki verme, dürtülerini kontrol edememe)
Klinik testler ve aynı zamanda kişinin aile ve okul çevresinden alınan detaylı değerlendirmeler ile tanıya ulaşılır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite için bulgular aşağıda özetlenmiştir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri
- Ayrıntılara dikkat etmede zorluk( okulda, iş yerinde ve diğer etkinliklerde dikkatsizce hatalar yapma.)
- Dikkat gerektiren görev ve işlerde zorlanma. (okul ödevlerini veya iş yerinde verilen görevleri bitirmekte zorlanma.)
- Uzun zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınma
- Görev ve etkinlikleri planlamada, organize etmekte zorlanma
- Birisiyle yüz yüze konuşurken dinlemede güçlük çekme
- Dikkatin kolayca dağılması. Sıklıkla aktivite değiştirerek; bir konudan diğerine atlama
- Unutkanlık
- Kendisine zevkli gelmeyen faaliyetlerle uğraşması durumunda birkaç dakika içinde sıkılma
Aşırı Hareketlilik( Hiperaktivite) Belirtileri
- El ve ayakların sürekli kıpır kıpır olması, oturduğu yerde duramama
- Sürekli hareket halinde olma, koşuşturup durma.( Yemek yerken, ödev yaparken veya bir işle uğraşırken hareketsiz kalamama.)
- Çok konuşma
- Huzursuz ve güvensiz hissetme
- Sessizce yapması gereken iş ve aktiviteleri uygun biçimde sergilemekte zorlanma
Dürtüsellik Belirtileri
- Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verme
- İstedikleri şeyi beklemede güçlük yaşama ya da oyunlarda sırasını bekleyememe
- Başkalarının sözünü kesme
- Oldukça sabırsız olmak
Peki Her Hareketli Çocuk Hiperaktif midir?
Hiperaktivite aşırı hareketlilik demektir; fakat her hareketli çocuk hiperaktif değildir.Hiperaktivitesi olmayan çocuklarda da dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olabilir.Bazı çocuklarda hareketlilik ve dürtüsellik ön plandayken bazılarında ise dikkatsizlik daha yoğun bulunmaktadır.Aynı zamanda hem hareketliliğin ve dürtüselliğin hem de dikkat eksikliğinin yoğun olduğu çocuklar da önemli bir oran taşımaktadır
Her çocuk bazı zamanlarda belirli koşullarda dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ya da dürtüsellik gösterebilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı alabilmesi için belirtilerin şiddetli olması, önemli öğrenme ve davranış bozukluklarına yol açması, okul ve evde önemli güçlükler yaratıyor olması gerekmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Oluşum nedenleri kesin olarak bilinmemekle birlikte kalıtsal faktörlerin önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir.Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu£na sahip bireylerin birinci dereceden akrabalarının % 25’inde aynı probleme rastlanmıştır.
Aynı zamanda yakın zamanda yapılan bazı çalışmalar beyinde iletileri sağlayan bazı kimyasalların normalden az olduğunu ve görevini doğru yapmadığını tespit etmiştir. Bazı elektrofizyolojik çalışmalar ise beyin uyanıkken uykudaymış gibi elektrik dalgası gözlendiğini belirtmiştir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile Beraber Görülen Diğer Bozukluklar
- Karşıt Olma Karşıt Gelme Bozukluğu
- Davranım Bozukluğu
- Öğrenme Güçlükleri
- Depresyon
- Anksiyete Bozuklukları
- Tik Bozuklukları
Bu bozukluklar Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların büyük çoğunluğunda görülür. Bu nedenle tanı koyulduktan sonra diğer bozuklukların da olup olmadığı araştırılmalıdır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sadece sorunu olan kişiyi değil; ailesini ve okul çevresini de etkiler.İlk yapılması gereken bu bozukluğa sahip kişilerin,ailelerinin ve çevrelerinin bu hastalık ile ilgili bilgi sahibi olmalarıdır.
Tedavi sürecinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu’nun durumuna göre uygulanan birçok yaklaşım mevcuttur.
- Anne baba eğitimi
- Okul ve öğretmenlere yönelik eğitimler
- Aile,okul,terapist işbirliği
- Görsel ve işitsel dikkati geliştirmeye dayalı bireysel terapiler
- İlaç terapisi
Aile Eğitimi ve Öneriler
Çocuğun davranışlarının düzenlenmesinde aileye önemli görevler düşmektedir. Aile çocuğunun öncelikle bir sorunu olduğunu kabul etmelidir.Bu sorun bir karakter sorunu değil; biyolojik bir sorundur. Ailenin davranışları sorunu oluşturmaz; fakat sorunun artmasına neden olabilir.
Ailenin çocuğun davranışlarını nasıl algıladığı ve nasıl yanıt verdiği çok önemlidir.Sorunları olumsuz algılama çocuğa yönelik tepkilerin olumsuz olmasına yol açar ve böylelikle sorun artar.Bu nedenle aile içi ilişkilerdeki aksaklıkları saptamak ve ortadan kaldırmaya çalışmak çok önemlidir. İhtiyaç duymanız halinde aile terapisi desteği alabilirsiniz.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip bir çocuğa sahip olmak, sürekli onun sorunlarıyla uğraşıp, şikayetlere maruz kalmak aileye yorgunluk ve çaresizlik hissettirir. Bu durum ailedeki diğer çocuklara ve eşler arasındaki ilişkiye de olumsuz etki eder.
Öneriler
Çocuğunuzun farklı olduğunu kabul edin ve gerçekçi beklentiler oluşturun. Çocuğa disiplin uygularken ceza yönteminin çok fazla uygulanması çocukta cezaya karşı bir duyarsızlık oluşturabilir.Bunun yerine istenmeyen davranışı net bir şekilde ifade edip; ardından yapmasını istediğiniz alternatif bir öneri sunun.
Çocuğunuzun kuralara uymasını kolaylaştırmak için onları yazıp,asın.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar sahip oldukları özellikler nedeniyle kendilerini yaşıtlarından daha geride hissedebilir.Onun öz değerinin olumsuz etkilenmemesi için olumlu tepki görebileceği durumları ön plana çıkarıp;iyi bir davranış sergilediğinde ya da zor bir iş bitirdiğinde takdir ermek önerilir.
Bu çocuklar düzene ve plana diğer çocuklardan daha çok ihtiyaç duyarlar.Yemek saatinden yatma saatine kadar tablolaştırarak çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz.
Bunlara ilaveten;
Kendinize ve çocuğunuza karşı hoşgörülü ve sabırlı olmaya çalışın ve elinizden geleni yaptığınıza inanın.